موضوع: روش‌هاي مطالعه
چگونه مي‌توان تمركز حواس داشت؟
همه ما قادر به متمركزشدن هستيم. نوشتن يك داستان، نواختن پيانو و يا جذب يك فيلم سينمايي شدن، همگي به تمركز نياز دارند. ولي گاهي اوقات افكار شما پراكنده است و ذهنتان از موضوعي به موضوع ديگر كشيده مي‌شود. درچنين مواقعي است كه نياز داريد ياد بگيريد چگونه حافظه‌ي خود را تقويت كنيد.
تقويت حافظه عبارت است ازيادگيري‌هاي منظم ذهني و مرتب‌كردن عواملي كه يك‌باره به ذهن ما خطور مي‌كنند.در اين مقاله، شيوه‌هاي تقويت حافظه را ذكر مي‌كنيم:
پرورش ذهن آشفته
پرورش تمركز، يك مهارت است. پرتاب توپ بسكتبال به طرف حلقه، تايپ‌كردن و يا مطالعه، نياز به مهارت دارند. يادگيري يك مهارت نيز نياز بهتمرين و ممارست دارد. همان‌طور كه وقتي دارويي را مصرف مي‌كنيد، بدون كمكشما در بدن عمل مي‌كند و با كارهاي شما تداخل پيدا نمي‌كند، در مورد يك موضوع هم همين طوراست و نبايد با ورود افكار ديگر بر هم بريزد.
عمل تمركز، به تمرين احتياج دارد. شايد در هنگام شروعتمرينات، ابتدا تغييرات كمي را حس كنيد، ولي پس از 4 تا 6 هفته كه از پرورش ذهن ويادگيري مهارت‌ها گذشت، متوجه پيشرفت‌هاي قابل‌توجهي خواهيد شد و پس از مدت كوتاهيدرمي‌يابيد كه چه سال‌هايي را براي تقويت حافظه و تمركز ذهن خود هدر داده‌ايد.
براي شروع تمرينات از اين تكنيك‌ها استفاده كنيد:
1-حواست را جمع كن
2-روش عنكبوتي
3-فرصتي براي افكار مزاحم
سعي كنيد از تكنيك‌هايي كه مفيد و مؤثر به‌نظر مي‌رسند،استفاده كنيد و حداقل به مدت 3 روز آن‌ها را به‌طور صحيح به‌كار ببنديد. اگر متوجهتغييرات كمي شديد، پيشنهاد مي‌شود تمرينات خود را ادامه دهيد، چون در تمركز ذهن شمامؤثر خواهد بود. همچنين مي‌توانيد در محيط اطرافتان نيز تغييراتي بدهيد كه ممكن استبراي شما مفيد باشند.
حواست را جمع كن
اين شيوه ممكن است ظاهراً ساده به‌نظر بيايد، ولي در عين‌حال بسيار مؤثر است. هنگامي كه حواستان پرت مي‌شود و ذهنتان سرگردان است، مرتب بهخودتان هشدار دهيد كه «حواست را جمع كن». اين روش كم‌كم سبب مي‌شود كه توجه شما بهموضوع موردنظرتان جلب شود.
براي مثال، هنگامي كه در كلاس هستيد و ذهن شما را كنفرانسكلاسي، تكاليفي كه داريد، تاريخ، ساعت صرف غذا و يا هر چيز ديگري پركرده، بهخودتان بگوييد: «حواست را جمع كن و به كنفرانس توجه كن». به هر حال تا حدي كه ممكناست اجازه ندهيد تمركزتان به هم بريزد. و دوباره اين هشدار را پيش خودتان تكراركنيد: «حواست را جمع كن».
هنگامي كه افكار مزاحم خود را پيدا كرديد، كم‌كم با تكنيك «حواست را جمع كن» به حال برمي‌گرديد.
اگر يك شخص معمولي باشيد، ممكن است اين عملرا صدها بار در هفته انجام دهيد. ولي طي روزهاي آينده، مدت‌زماني كه افكار خاصي در ذهن شما مي‌ماند، طولاني‌تر مي‌شود، يا به عبارت ديگر تمركزتان در مورد موضوعيخاص بالا مي‌رود. بنابراين بايد صبور باشيد تا شاهد پيشرفت‌هاي خود در اين زمينهباشيد.
روش عنكبوتي
اين روش نيز يكي ديگر از تكنيك‌هايي است كه پايه و اساستمركز است و به شما كمك مي‌كند تا تمركز داشته باشيد و از حواس‌پرتي جلوگيري كنيد.
اگر تار عنكبوتي را تحريك كنيد، تار تكان مي‌خورد و عنكبوتنسبت به جنبش تار، از خود واكنش نشان داده و مي‌خواهد علت حركت را بيابد، ولي وقتيچندين‌بار اين عمل را تكرار كنيد، خواهيد ديد كه عنكبوت، ديگر نسبت به حركت تارهيچ عكس‌العملي از خود نشان نمي‌دهد و متوجه مي‌شود كه حشره‌اي به دام او نيامدهاست.
اين روش را ياد گرفته و ذهن خود را پرورش دهيد و در برابرحواس‌پرتي تسليم نشويد. وقتي كسي داخل اتاق مي‌شود يا وقتي در با صداي بلند به هممي‌خورد، نبايد به خودتان اجازه دهيد كه حواستان پرت شود. شما بايد تمركزتان رابراي هدفي كه در ذهن داريد، حفظ كنيد.
مثلاً در يك كنفرانس كلاسي اجازه دهيد كه ديگران جلوي شماحركت كنند و سرفه كنند، بدون اين‌كه به آن‌ها نگاه كنيد فقط بين خودتان و كنفرانس، تونل ارتباطي ويژه‌اي ايجاد كنيد و بگذاريد ديگران از اين تونل خارج باشند. و ياوقتي كه با كسي صحبت مي‌كنيد، حواستان فقط به او باشد و به صورتش نگاه كنيد و ازحرف‌هايي كه مي‌زند يادداشت برداريد. بگذاريد همه چيز از ذهنتان خارج شود و به هيچچيز جز او توجه نكنيد.
فرصتي براي افكارمزاحم
در طول روز، زمان ويژه‌اي را به فكركردن درباره مسائليكه به ذهن شما خطور مي‌كنند و تمركزتان را به هم مي‌زنند اختصاص دهيد. به‌طور مثالساعت 4:30 تا 5 بعدازظهر زماني است كه شما مي‌توانيد به اين افكار بپردازيد.هنگامي‌كه اين افكار مزاحم در طول روز به ذهن شما خطور كرد و باعث نگراني شما شد،به ياد آوريد كه زمان ويژه‌اي را براي آن‌ها درنظر گرفته‌ايد و اجازه دهيد كه ازذهن شما خارج شوند. كساني كه از اين روش استفاده كرده‌اند، توانسته‌اند 35 درصد ازافكار مزاحم را در طول 4 هفته در خود كاهش دهند. اين تغيير بزرگي است.
گام‌هاي اساسي اين روش عبارتند از:
1- زمان ويژه‌اي را هر روز به اين افكار اختصاص دهيد.
2- وقتي افكار مزاحم وارد ذهن شما شدند، بدانيد كه زمانخاصي را براي فكركردن به آن‌ها گذاشته‌ايد.
3- با تكنيك «حواست را جمع كن» هم مي‌توانيد اين افكار رااز ذهن خارج كنيد.
4- به خودتان اطمينان بدهيد كه در زمان مخصوصي حتماً بهاين افكار مزاحم كه تمركز شما را بر هم مي‌زنند، فكر خواهيدكرد.
روش‌هاي ذهني ديگر
1- چوب خط زدن براي افكار مزاحم: كارت‌هاي كوچكي درست كنيد و آن‌ها رابه 3 قسمت مساوي تقسيم كنيد. يك قسمت را به صبح، يك قسمت را به بعدازظهر و قسمتسوم را به شب اختصاص دهيد. هربار كه تمركزتان به هم‌ريخت و حواستان پرت شد، يك خطدر قسمت مخصوص به آن بكشيد. براي هر روز يك كارت براي خود تهيه كنيد.
وقتي به اندازه كافي ماهر شديد خواهيد ديد كه تعداد خط‌هاروز‌به‌روز كاهش مي‌يابد و اين واقعاً جالب و هيجان‌انگيز است.
2- زمان استراحت: استراحتكوتاهي براي خودتان درنظر بگيريد.
هنگامي‌كه استراحت مي‌كنيد، اكسيژن بيش‌تري به مغزتان مي‌رسد. بلند شويد و براي چند دقيقه در اتاق قدم بزنيد. وقتي ما براي مدت‌طولاني مي‌نشينيم، خون بدن ما به دليل نيروي جاذبه، به طرف پايين‌‌ترين نقطه بدن‌مان، يعني پاهاكشيده مي‌شود.ماهيچه‌هاي ما همانند يك پمپ عمل مي‌كنند و هنگامي‌كه ماراه مي‌رويم، خون را به‌طور يكنواخت به سرتاسر بدن ما مي‌رسانند. در نتيجه، اكسيژنبيش‌تري به مغز مي‌رسد و باعث احساس شادابي و نشاط در بدن مي‌شود.
3- عوض‌كردن موضوع: بسياري از دانش‌آموزان به وسيلهتغييردادن موضوع مطالعه، به تمركزشان كمك مي‌كنند. شما هم مي‌توانيد موضوعاتمتفاوتي را درنظر گرفته و با عوض‌كردن عنوان درس‌هايي كه بايد مطالعه نماييد، آن‌هارا منظم كنيد.
4- جايزه و پاداش: هنگامي‌كه كاري را به‌طور كاملانجام داديد، به خودتان پاداش دهيد. كار شما ممكن است خيلي كوچك باشد و يا شايد يكمسئوليت بزرگ، كه شما بايد آن را به پايان برسانيد. پاداشي كه براي خودتان درنظرمي‌گيريد، ممكن است قدم زدن در اطراف ساختمان، يك ليوان آب و يا خواندن يك مطلبجالب و خنده‌دار در روزنامه باشد.
براي پروژه‌هاي مخصوص، مانند پروژه پايان ترم يا دوره‌كردن يك كتاب حجيم، پاداش و جايزه ويژه‌اي درنظر بگيريد كه اگر آن‌ها را انجامداديد براي خودتان مثلاً يك پيتزاي مخصوص بخريد، به سينما برويد و يا بعدازظهر راتلويزيون تماشا كنيد. بعضي از جايزه‌ها مي‌توانند خيلي بزرگ باشند. از اين جوايزبراي تكاليف سخت يا پروژه‌هاي طولاني استفاده كنيد. وقتي كار بزرگي را انجام داديد،از پاداش‌هاي معمولي استفاده نكنيد.
5- افزايش فعاليت‌هاي بدني: اگر يك مطلب را سرسري بخوانيد، تمركز شما به‌راحتي برهم مي‌ريزد. در عوض براي هر قسمت، سرتان را تكان دهيد و به‌دنبال پرسش بگرديد. براي اينمرحله بايد بگوييد «چگونه مي‌توانم سطح فعاليتم را در حين مطالعه بالا ببرم؟» سپسمطالعه كنيد تا جواب اين پرسش را پيدا كنيد. اين كار ساده را انجام دهيد. پرسش‌هاييكه براي هر قسمت طرح مي‌كنيد مركزيتي به افكار شما مي‌دهند و باعث مي‌شوند كه رويمطلب مورد مطالعه مسلط شويد. همچنين هنگامي‌كه درس مي‌خوانيد مي‌توانيد ليستي ازپرسش‌ها را تهيه كنيد و براي پيداكردن جواب پرسش‌ها، به درس گوش دهيد. هر از گاهي،مكان خود را تغيير دهيد. در جايي كه خيلي سرد است، ننشينيد. جابه‌جا شدن، به حركت خون در بدن كمك مي‌كند و باعث مي‌شود كه اكسيژن بيش‌تري به مغز شما برسد و شاداب وسرحال باشيد.با كنترل اين عوامل مي‌توانيد تمركز حواس داشته باشيد.
عواملي كه مي‌توانيد كنترل كنيد
1. سطح انرژي خود را تعيين كنيد: چه زماني از روز، انرژي شما در سطح بالايي قرار دارد؟ چه زماني، انرژي شما پايين است؟ مطالعه‌ي درس‌هاي دشوار به انرژي زيادي نياز دارد. امروزه بيش‌تر دانش‌آموزان مطالعه درس‌هاي سخت را به زماني كه خيلي خسته‌اند، بهتأخير مي‌اندازند. وقتي شما خسته‌ايد، تمركز داشتن بسيار مشكل است و درس خواندندر اين مواقع نتيجه معكوس دارد. درس‌هاي مشكل بايد زماني مطالعه شوند كه انرژي شما دراوج خود قرار دارد. درس‌هاي آسان‌تر را مي‌توانيد بعد از درس‌هاي مشكل قرار دهيد.
2. نور: استفاده از نور كافي در هنگام مطالعه يك عامل اصلي به حساب مي‌آيد. براي اين‌كه چشمانتان خسته نشونداز نور مستقيم و همچنين نور خيلي‌كم استفاده نكنيد.
3. ميز و صندلي: هنگاممطالعه، روي يك صندلي معمولي كه خيلي راحت نباشد، پشت ميز بنشينيد. روي تختخواب،درس نخوانيد. تختخواب براي خوابيدن و استراحت‌كردن است، نه براي درس خواندن!
4. وضع و حالت بدن: صاف ودرست نشستن به تمركز شما كمك مي‌كند.
5. علامت و نشانه: اصلاًمعطل نكنيد، همين حالا بلند شويد و برگه‌اي را روي در بچسبانيد و روي آن بنويسيد: «من به آرامش نياز دارم، لطفاً اجازه دهيد درس بخوانم يا، لطفاً آرامشم را برهم نزنيد. متمركزشدن كار دشواري است. با رفتن‌تان به من كمك كنيد.» بعضي از اشخاص بي‌ملاحظه ممكن است نسبت به خواهش‌هاي شما بي‌تفاوت باشند. از آن‌ها بخواهيد بعداًبيايند. اگر آن‌ها اتاق را ترك نكردند، تمرين كنيد كه نسبت به آن‌ها بي‌توجه باشيد.
6. تلفن‌ها را جواب ندهيد: در هنگام مطالعه نسبت به تلفن‌ها بي‌تفاوت باشيد. بله، ممكناست شما يك تلفن را از دست بدهيد، ولي حفظ تمركز شما مهم‌تر است. ممكن است از اين به بعد اين روش در زندگي شما مفيد واقع شود.
7. كجا بهتر درس را مي‌فهميد: فكر كنيد كه كجا تمركزتان بالاست. اغلب، درس خواندن در جاييكه شما زندگي مي‌كنيد، دشوار است. بنابراين گوشه‌اي از يك كتابخانه را كه آرام استو دري وجود ندارد كه مردم مرتب از آن رفت‌وآمد داشته باشند و نه پنجره‌اي دارد كه منظره پشت آن باعث حواس‌پرتي شود را براي خواندن انتخاب كنيد. بعضي از دانش‌آموزانهم در جايي كه زندگي مي‌كنند بهتر مي‌توانند درس بخوانند. در هر صورت، مهم خودشماييد.
8. شنيدن موسيقي: اگر هنگاممطالعه نياز به موسيقي داريد نوعي از آن را انتخاب كنيد كه ضرب‌آهنگي نسبتاًيكنواخت داشته باشد. موسيقي‌هاي بي‌قاعده، به راحتي ذهن را منحرف مي‌كنند. اگر ازيك موسيقي يكنواخت استفاده كنيد صدايي كه در محيط اطرافتان پخش مي‌شود، حواس‌پرتيشما را به حداقل مي‌رساند. راديوي شما هم مي‌تواند يك منبع خوب و در عين حال ارزان براي صداهاي يكنواخت باشد.
9. زماني كافي براي انجام دادن كارها: ابتدا تخمين بزنيد كه براي هر درس چند ساعت در هفته نياز بهمطالعه داريد. سپس يك جدول زماني شامل تمام كارهايي كه بايد در طول هفته انجام دهيدتهيه كنيد؛ مثل كلاس‌ها، جلسات، غذاخوردن، لباس شستن و غيره. آن‌گاه يك زمان ويژهبراي درس‌خواندن در جدول قرار دهيد. حالا وقتي درسي را مطالعه مي‌كنيد، نگران درس‌ها و كارهاي ديگرتان نيستيد. چون مي‌دانيد كه وقت كافي براي همه آن‌ها داريد.
جدول زماني خود را طوري طراحي كنيد كه قابل تغيير باشد مثلاً بتوانيد براي درسي كه به وقت بيش‌تري نياز دارد و مطالعه آن درس در زمان مخصوصانجام نشده تغيير كوچكي را در جدول زمان‌بندي ايجاد كنيد و به مطالعه خود ادامهدهيد. خلاصه اين كه مهارت تمركز به شما كمك مي‌كند كه به خودتان اطمينان داشتهباشيد، چون توانايي اين را داريد كه هر آن‌چه را قبلاً خوب به آن توجه كرده‌ايد و رويآن تمركز داشته‌ايد، به يادآوريد.
منبع: سايت تبيان
مطالعه موفق با تمركز